en överhet och undersåtarna därmed underkastat sig dennes vilja. I samhället finns vidare skilda slag av kollegier, som kan både gagna och skada statsändamålet. Därför är det nödvändigt, att överheten har inspektionsrätt över dessa.^l Bland dessa kollegier i staten är också kyrkan^^^ v^arför överheten har inspektionsrätt också över denna den största societeten i staten.Därefter utvecklar dissertationen närmre såväl av^gränsningcn som innehållet i majestätsrättigheterna circa sacra under anslutning till framför allt Pufendorf, Thomasius, Rechenberg, Jäger och Buddaeus.®** Också i anslutning till de ledande territorialisterna framhålles, att vissa rättigheter ”originarie” vässerligen tillhör kyrkan, som t ex att tillsätta präster, men att överheten likv'äl utövar denna rätt, varför den mestadels inräknas i överhetens inspektionsrätt över kyrkan.^® Samma territorialistiska begrundning av överhetens jus circa sacra, som Dahlman själv gett uttryck åt i den av honom författade av'handlingen 1738, återkommer äv^en i senare dissertationer under hans presidium. Kyrkan lyder under öv^erhetens inspektionsrätt men står också under dennes beskydd.®® Varje societet i samhället ligger under överhetens inspektion och imperium, i synnerhet kyrkan, som är den största societeten.®’^ Under anförande av skrifter 91 Ibm § 5 s 5 f. 92 ”Coetus vcl societa.s quacdam externa, cidern Religioni addicta, & in communione cultus cxterni vivens, nobis hic vocatur Ecclcsia.” Ibm § 6 s 6. 93 ”Cura praeterca felicitatis externae civium non ipsis, sed summis imperantibus demandata est. Jam cujus est videre, ne tranquillitas & felicitas publica, vel ex singulis vel ex societatibus, damni quidquam patiatur, ilium etiam curare oportet, ut Ecclesia, quae maxima in republica societas est, quaeque magis, quam ulla alia, civitati detrimento esse potest, aliquid monstri non alat.” Ibm § 7 s 8 f. 94 Av störst betydelse är Pufcndorfs De habitu religionis christianae ad vitam civilem, 1687, Rechenberg, Dissertatio, An cujus rcgio. ejus sit religio? Jäger, De concordia sacerdotii & imperii, Thomasius, An haeresis sit Crimen?, 1697, dens., Vindicia Juris Majestatici circa sacra, 1699, dens., Annotationes ad Ulrici Huberum libros tres de jure civitatis, 1708, J F Buddaeus, De concordia religionis christiane statusque civilis, 1717. 95 Dahlman-Koraen 1738 § 14 s 20 f, § 17 s 21 f. 96 ”Cum jam Principis illuc redeant officia, ut omni, qva cunqvam poterit, cura in salutem civium incumbat, atqve haud parum roboris felicitas civitatis c vera religione sancte habita capiat, oportet ilium videre, ne qvicqvam in Ecclesia, cujus, ceu intra pomoeria civitatis, jus habct curani gerendi, agatur, qvod civitati noceat. Verum quidem est, imperium Principi in conscientias ncqvc datum esse, neqve dari potuisse; qvamobrem non cogendo, sed svadendo & convincendo veram in Ecclcsia religionem protegat & conservct, neqve sub larva pictatis cuiqvam id agere permittat, qvod turbas in civitatc cxcitet & foveat.” Dahlman-Marenius, De magistratu lege loqvcnte, 1761 § 3 s 7 f. Se även Dahlman-Schcdvin, De crroribus Zinzcndorffianorum in doctrina morali, 1756 § 8 s 18 ff. 97 ”Cum itaque Principi boni publici cura ita sit demandata, ut jure pollcat subditos cohibendi, ne officii sui orbitam migrent, patet, omnes societates, quae intra gremium civitatis existunt, imperio civili subesse, indcque suam & tutelam & directionem fortiri, quo certius in concessis merito ponimus, salutem pMblicam esse supremam legem ultimamque metam, quo referenda sunt omnia, quae tam a Principe, quam a subditis in civitate peraguntur. Jam vero quum Ecclesia, intra pomoeria civitatis, 266
RkJQdWJsaXNoZXIy MjYyNDk=